detalle-ficha - valderejoparkea
Eduki publikatzailea

Perretxikogintza lantegia
Onddoak hazten ikasi nahi duzu? Bai, bai, ondo irakurri duzu. Proposatzen dizugun lantegi honetan perretxikogintzaren artearen gako guztiak ezagutuko dituzu eta zure onddo-hazkuntza propioa egingo duzu, jangarriak diren onddoekin. Gainera, ekintza amaitu ostean, nahi duten partaideek hilabete batez WhatsApp talde batean egoteko aukera izango dute, hazkuntzen jarraipena egiteko onddoak atera arte.
Oharra: Partaide bakoitzak etxera eramango du 30x40 cm eta 2kg-dun perretxikogintza zakua.

Valderejo Parke Naturaleko tximeletak ezagut itzazu
Ezagutu nahi duzu tximeleten mundu liluragarria? Ekintza honetan ibilbide gidatu bat egingo dugu Valderejoko Parke Naturaletik zehar, intsektu talde honen espezie ezberdinak identifikatuz eta bere biologia, ezaugarri eta sekretuak ezagutuz.
Oharrak:
- Ekintzaren egunerako tenperatura altuak igartzen badira, aktibitatea egun bereko gauean egingo da, tximeleta gautarretan inguruan. Izena emandako pertsona guztiak aurretik ohartaraziak izango dira.
- Bisita ibilbide naturalistiko bat izango da Valderejoko Parke Naturaletik zehar, horregatik, umeentzako aulkiekin etortzea ez da gomendagarria.

Familientzako turismoa
Etxeko txikienentzako planik egin nahi baduzu, parke naturalean baliabide ugari dituzu eskura.
Ondoko ideiak proposatzen dizkizugu:
- Interpretazio ibilbidea Lalastra herrian. Villamardonesera bidean zenbait elementu etnografiko bisitatu daitezke, besteak beste museo etnografikoa, ferratzeko zaldikoa, garbitokia, bolatokia, elizako eguzki erlojua, ogia egiteko labea eta errota.
- Piknikak egiteko gunea dago Lalastrako atsedenlekuan, zabu, askaldegi, barbakoa eta guzti.
- Bisitatu Parketxea eta ezagutu hobeto inguruko ondare naturala. Seguru maketa asko gustatzen zaizuela. Eraikin osora sar daiteke jaioberrien kotxeekin eta fardelak aldatzeko guneak daude komunetan.
- Ikusi ezazue parketxe atzean dagoen hegaztien begiratokia.






Ibilbideren bat egin nahi baduzu, ondoko proposamenak dituzu egokienak:
- 1. Puron bidea- haitzartea: ibilbideak 10,4 km-ko distantzia du eta gutxi gorabeherako desnibela 300 m-koa da; joan-etorria egiteko 3 ordu eta 15 minutu inguru beharko dituzue. Oso gomendagarria da 7 urte baino gehiagoko ume mendizaleentzat.
- 2. Done Laurendiko bidea egokia da baita ere familiarekin egiteko, oso polita baita (baso eta ikuspegi ezberdinak…). Distantzia haitzarteko ibilbidearen erdia da, hau da, 5,2 km joan-etorrian, eta desnibela 250 metro ingurukoa da; ibilbide osoa egiteko ordubete eta 40 minutu inguru beharko dituzue. Errotatik eta Villamardonesko herri abandonatutik pasatzen da, eta zailtasun bakarra azken 200 metroak dira desnibela altua baita, baina hala ere, nahiko tarte motza denez, ez da esfortzu fisiko gehiegirik egin behar.
- 3. 7 urte baino gutxiago duten umeekin alemaniarren urtegiraino joateko aukera dago. Lahozetik 10 minutura dago (525 metrora), eta bertan hainbat anfibio eta lore ikusi daitezke zelaietan.
- 4. Beste aukera bat Villamardones herri abandonatura joatea da (1,16 km Done Laurendi bidetik), eta ehunka urte dituen haginaren ondoan merienda jatea.
- 5. Bukatzeko, 5 km-ko ibilbide didaktiko bat dago, zailtasun baxua duena, eta ordubete eta 30 minutuan egin daitekeena. Ibilbidean zehar hainbat azalpen ohol daude, ikusi ditzakegun baliabide natural guztiei buruzko informazioa jasotzen dutenak. Oholak ikusmen desgaitasunak dituzten pertsonentzako ere egokituta daude, azalpenak braillez ere idatzita daudelako.
Familientzako jarduera ugari antolatzen ditugu urte osoan zehar. Eman izena gure newsletterra jasotzeko eta guztiaren berri izateko

Ezagutu parketxea
Valderejoko Parkeko Parketxea Lalastrako herrigunean dago. Eraikina antzina haraneko eskola zegoen lekuan dago. Azpiegitura hori beste altuera batekin zaharberritu eta handitu zen, harrera, informazio eta interpretazio zentroaren funtzioak bete ahal izateko, eta, horrez gain, parkeko langileentzako bulegoak ere jartzeko. Aldapa batek elkar lotzen dituen bi solairu ditu. Bi solairuek 278 m2-ko azalera erabilgarria dute guztira, non zerbitzu horiek ematen baitira.
Gasteiztik A-1 errepidetik joango gara Langraiz Okaraino. Ondoren Pobes, Gesaltza Añana eta Espejo norabidea hartzen da, Uribarri Gaubeara iritsi arte. San Zadornilgo Donemiliagan hasten da Lalastrara doan bidea.
Interpretazio erakusketa
Parketxean, interpretazio erakusketa bat du ikusgai jendeak. Beheko solairuan, 146 m2-ko azalera erabilgarria du, eta harrera eta informazio mostradore bat eta parkearen maketa bat daude.
Goiko solairua
- Orkatzaren bizitza. Ungulatu honen ezaugarri morfologikoei buruzko informazio panelak daude.
- Parkearen geologia eta geomorfologia. Parkearen eraketa geologikoa azaltzen duten azalpen panelak. Gainera, parkeko arroken erakusketa bat dago.
- Herbarioa. Tiradera altzari bat dago, Mediterraneoko ekosistemaren landarerik bereizgarrienetako herbarioa duena.
- Hegazti sarraskijaleen portaera. Hegazti sarraskijaleak irudikatzen dituzten maketak: sai arrea, errege mirua, sai zuria, korbidoak eta haien elikadura ohiturak.
Proiekzio gelak 35-40 lagun hartzeko lekua dauka. Egun, ikus-entzunezko bi material ikus daitezke, bata helduentzat eta bestea marrazki bizidunena, zabalkunde handiagokoa, non Valderejoren alderdirik nabarmenenak islatzen baitira. Parketxeko jendeari arreta emateko zerbitzuak ikus-entzunezko material hori eskaintzen duenez, ez dago ordutegi finkorik emanaldietarako. 25 minutu inguru irauten dute, eta nola euskaraz hala gaztelaniaz daude.
Gainera, Parketxean museo etnografikoa dago. Zentroa antzina Valderejoko Udaletxea zegoen lekuan kokatuta dago, Lalastrako kale nagusian, elizara iritsi aurretik. Bertan daude elementu historikoak, artisautzakoak eta landakoak, eta horien bitartez haran berezi honetako antzinako bizilagunen tradizioak eta bizitzeko modua nolakoak ziren ezagutuko dugu: teilak egitea, saskigintza, erlezaintza, eta abar.
Esparruko arauak
- Natura guneko langileen jarraibideak bete behar dira uneoro, eta horrelako tokietara bisita egiteko gutxieneko kortesia arauak bete behar dira.
- Parketxearen barruan ezin da arineketan egin, oihu egin, jan eta edan.
- Ezin da ezer lurrera bota, ez barruan ez kanpoan. Horretarako, zaborrontziak eta edukiontziak daude.
- Debekatuta dago erretzea esparru guztian.
- Erakusketetako elementuak eta altzariak kontuz erabili behar dira, eta ezin daitezke lekuz aldatu.
- 8 urtetik beherakoak heldu batekin joan behar dira.
- Errespetatu gela bakoitzeko gehienezko lekuak.
JENDAURREKO ARRETA
Ordutegia
Neguan (urritik martxora):
- Asteartetik ostiralera, 9:00-15:00
- Larunbat, igande eta jaiegunetan, 10:00-14:30 eta 15:30-17:30
Udan (apiriletik irailera):
- Asteartetik igandera, 10:00-14:30 eta 16:00-19:00
Arabako Foru Aldundiaren eskumena da Arabako lurraldeko naturagune babestuak kudeatzea, hain zuzen ere, Ingurumen eta Hirigintza Saileko Natura Ondarearen Zerbitzuaren bidez. Zerbitzu horrek organo kudeatzailearena egiten du eta ondoko eginkizunak dauzka:
- a) Urtero-urtero, aurrekontua eta kudeaketa programa prestatzea.
- b) ) Zerbitzu propioetatik datozen funtsak eta kanpotik jasotzen diren baliabideak administratzea.
- c) Naturagune babestuen esparruan, Natura Baliabideak Antolatzeko Planak halako eremuak babesteko ezarritako arauak edo, hala badagokio, naturagune izendatzeko arauan ezarritakoak betetzen direla jagotea eta horren ildoko txostenak egin eta baimen egokiak ematea.
- Apirilaren 15eko 1/2014 LEGEGINTZA DEKRETUAK xedatzen duen zigor eskumena egikaritzea. Parke naturaletan, berezko organo aholkulari eta laguntzailea da, Patronatua deiturikoa, parke naturalaren organo kudeatzaileari atxikitakoa
Patronatuaren eginkizunak ondokoak dira:
- a) Naturagune babestuaren alde egokitzat jotzen dituen kudeaketak sustatzea eta egitea.
- b) Naturagunean ezarritako arauak betetzen direla jagotea.
- c) Erabilera eta kudeaketa zuzentzeko planen proiektuak eta horien berrikuspenak onartzea.
- d) Urteko kudeaketa programak onartzea.
- e) Aurrekontua eta inbertsio eta jarduketen urteko programa onartzea.
- f) Zuzendari-kontserbatzaileak prestatutako urteko jardueren eta emaitzen oroitza txostenak onartzea eta disfuntzioak zuzendu edo kudeaketa hobetzeko neurriak proposatzea.
- g) Parke naturalaren eragin sozioekonomikoko eremuetan gauzatu behar diren konpentsazio proiektuen berri ematea.
- h) Parke naturalak kontserbatu, hobetu eta ezagutzera emateko eta eremuko ekonomia eta gizartea garatzeko neurri egokiak proposatzea.
- i) Parke naturalaren balioak ikertu, zabaldu eta gozatzeko jarduketak proposatu eta sustatzea.
Patronatuaren osaera parke natural izendatzeko dekretuan garatzen da.
Agiriak:
Martxoaren 15eko 47/2016 Dekretuaren bidez, Valderejo-Sobron-Arzenako mendilerroa (ES2110024) kontserbazio bereziko eremu eta hegaztientzako babes bereziko eremu izendatu da eta naturgune babestua kontserbatzeko neurriak onartu dira.
Valderejo izenez ezagutzen den lurralde honetako zatia, natura eremua Parke Natural izendatu zen, urtarrilaren 14ko 4/1992 Dekretuaren bidez, Natura Baliabideen Antolamendurako Plana (NBAP) onartu ondoren urtarrilaren 14ko 3/1992 Dekretuaren bidez. Halaber, ekainaren 18ko 146/2002 Dekretuaren bidez, Parke Naturala Erabili eta Kudeatzeko II. Plan Zuzendaria onartu zen.
Natura 2000 Sarea osatzen duten naturagune babestuei dagokienez, 9/2021 LEGEAk, azaroaren 25ekoa, 59.2 artikuluan, ondokoa ezartzen du: “Natura-ondarearen arloan eskumenak dituen Euskal Autonomia Erkidegoko sailak onartutako kontserbaziorako helburuak, arauak eta gidalerroak oinarri hartuta, lurralde historikoetako foru-organoek kontserbazio-jarduketa edo neurri egokiak onartuko dituzte guneak kontserbazio-egoera onean mantentzeko, bai eta habitat naturalak eta espezieen habitatak narriadura saihesteko neurri egokiak eta gune horien izendapena bultzatu duten espezieei eragiten dieten aldaketak saihesteko neurriak ere.”
Artikulu horretan ezarrita dagoena betetzeko, Valderejo-Sobron-Arzenako mendilerroa (ES2110024) KBE-HBBE Kudeaketako Gidalerro eta Neurriak ezartzen dira. Neurri horiek kontserbazio helburuak dauzkate, hain zuzen ere KBE-HBBE izendatzeko Dekretuaren II. Eranskinean, ‘Valderejo-Sobron-Arzenako mendilerroa (ES2110024) KBE-HBBEko kontserbaziorako informazio ekologikoaren, helburuen eta arauen eta jarraipen programaren dokumentua’ izenekoan ezarritakoak eta II. Eranskin horretan identifikatutako funtsezko kudeaketa elementuen arabera egituratzen dira.
-
Araudi orokorra:
- 9/2021 LEGEA, azaroaren 25ekoa, Euskadiko natura-ondarea kontserbatzeari buruzkoa.
- KONTSEILUAREN 1992ko 92/43/EEE zuzentaraua, maiatzaren 21ekoa, natura habitatak eta basoko fauna eta flora babestekoa.
- EUROPAKO PARLAMENTUAREN ETA KONTSEILUAREN 2009/147/EE ZUZENTARAUA, 2009ko azaroaren 30ekoa, hegazti basatien kontserbazioari buruzkoa
-
Naturagunearen araudia:
- Urtarrilaren 14ko 3/1992 Dekretua, Valderejo eremuko baliabide naturalen antolakuntza plana onesten duena.
- 4/1992 Dekretua, martxoaren 31koa, Valderejoko eremua parke natural izendatzen duena. .
- 47/2016 Dekretua, martxoaren 15ekoa, Honen bidez, Valderejo-Sobron-Arzenako mendilerroa (ES2110024) kontserbazio bereziko eremua eta hegaztientzako babes bereziko eremua izendatzen da, hori kontserbatzeko neurriak barne.
- Foru Gobernu Kontseiluaren 345/2017 Erabakia, ekainaren 6koa, behin betiko onarpena ematen diona Natura 2000 Sareko ES2110024 Valderejo-Sobron-Arzena mendilerroa KBE/HBBE naturagunearen kudeaketa gidalerro eta neurrien agiriari eta Erabilera eta Kudeaketa Arautzeko III. Planari (EKAP).
- 52/2007 Foru Dekretua, ekainaren 26ko Diputatuen Kontseiluarena. Honen bidez Valderejoko Parke Naturaleko erabilera murriztuko bide eta pistetan motordun ibilgailuak zirkulatzeko baimenak erregulatzen dituzten arauak onartzen dira.
- 177/2020 Foru Agindua, irailaren 29koa, Arabako naturagune babestuetan ibilgailuak aparkatzeko arauak eta mugak ezartzekoa, COVID-19ak eragindako osasun krisiari aurre egiteko.